Okula Başlama ve Uyum Süreci
Okula başlamak hem çocuklar hem de ebeveynleri için heyecan verici bir yenilik ama aynı
zamanda kaygı uyandırıcı bir değişimdir. Bu süreç, çocuk için bilinmezliğin kapısını
aralamaktır. Ebeveyn olarak okula uyum sürecinde hem kendinizi hem de çocuğunuzu
hazırlamak ve teşvik etmek işleri kolaylaştıracaktır.
Çocuğun okula hazırlanması ve uyum sürecini sağlıklı bir şekilde yaşaması mümkündür.
Lakin bunun için iyi bir planlamaya ve zamanlamaya ihtiyaç vardır.
Önce Siz Hazır Olun
Çocuğun anaokuluna/kreşe başlama sürecinde ebeveynlerin de duygusal olarak hazır olması
önemlidir. Çocuk ailesinden ayrılırken ebeveyninin üzüntüsünü ve kaygısını hissettiğinde
uyum süreci zorlaşmaktadır. Mümkün olduğunca sürecin normal ve gelişimsel olduğunu
kendinize anımsatmanız önemlidir.
Merak Uyandırın
Okulla ilgili çocuğunuzda merak uyandırmanız çocuğunuzun ilgisini çekecektir.
Çocuğunuzun okulun nasıl bir yer olduğunu, neye benzediğini, içinde nelerin olduğunu
sorgulamasına, hayal etmesine fırsat sunabilirsiniz. Öte yandan çocuğunuzun okulla ilgili
öğrenmek istediklerini birlikte not alıp, merak ettiklerini okul ziyaretinizde birlikte sormayı
deneyebilirsiniz.
Ön Araştırma Yapın
Çocuğunuzla birlikte, belirlediğiniz okulun broşürüne, web sitesine birlikte göz atabilirsiniz.
Böylece çocuğun okuluyla ilgili merakı ve ilgisi artacaktır. Aynı zamanda gününün büyük bir
kısmını geçireceği kuruma aşinalık kazanacaktır.
Okulu Tanıdık Bir Yer Haline Getirin
Okula başlamadan önce okulu ziyaret etmek, buranın güvenli ve tanıdık bir yer olduğunu
çocuğa hissettirmek alışma sürecinde etkili olacaktır.
Öğretmeniyle Tanışın
Eğer mümkünse okul başlamadan çocuğunuzu öğretmeniyle tanıştırabilirsiniz. Diğer
çocukların olmadığı, öğretmeniyle kısa süre de olsa sohbet etme fırsatı bulan çocuk
bilinmeyen dünyaya daha rahat adapte olacaktır.
Detaylıca Anlatın
Çocuğunuza nereye gideceği, ne kadar süre vakit geçireceği, neler yapacağı, ne zaman yemek
yiyeceği, okulun imkanları, onu okula kimin bırakacağı ve okuldan kimin alacağı, servis
kullanıp kullanmayacağı, kullanacaksa evde kimin karşılayacağı gibi tüm rutin süreçleri
detaylı anlatmak gereklidir. Özellikle 7 yaş önce çocuklara okulda geçirecekleri süre somut
örneklerle anlatılmalıdır. Örneğin; ‘Okulda sinema izlediğin süre kadar kalacaksın’ gibi.
Okulla İlgili Süreçlere Çocuğu Dahil etmek.
Okulla ilgili yapılan alışverişlerde, ev ve oda düzenlemelerinde çocuğun fikrini almak, ona
seçenekler sunmak ve çocuğu sürece dahil etmek, çocuğunuzun motivasyonunu, heyecanını
ve ilgisini arttıracaktır.
İlk Günleri Kısa Tutun
Okula yeni başlangıçlarda günün uzun tutulmaması önemlidir. Okulun, öğrendiği, eğlendiği,
ve keyif aldığı bir yer olduğunu hisseden çocuk okulla ilgili olumlu bir algı geliştirecektir.
Çocuğun okulda kalma süresi yavaş yavaş attırılmalıdır. Çocuğun okulda geçirdiği vakit ne
kadar keyifli olur ve ne kadar tadı damağında kalırsa o denli olumlu bir ilişki geliştirilecektir.
Kitaplardan Destek Alın
Okula başlamak hakkında pek çok öykü kitabı bulunmaktadır. Bu kitapları çocuğunuzla
birlikte okumak uyum sürecinde hem size hem de çocuğunuza destek olacaktır. Öte yandan
okulda olumsuz günler geçiren çocuklarla ilgili de pek çok öykü kitabı mevcuttur. Böyle bir
durum yaşanması durumunda bu kitaplara da başvurulabilir. Böylece okulla ilgili kaygı,
endişe, üzüntü, öfke gibi duyguların pek çok çocuk tarafından yaşandığını anlayan çocuk
süreci zihninde normalize edecektir.
Çocuğunuzun Yanında Olun
Malesef pek çok okul yöneticisi ve öğretmen ağlasa da çocuğu okulda bırakıp, ebeveyninin
uzaklaşmasını ister. Hatta kucaklarına alıp çocuğu oradan uzaklaştırırlar. Oysa bu son derece
yanlış ve travmaya sebebiyet verebilecek bir durumdur. Bağlanma çalışan pek çok uzman,
çocuğun, bağlanma figürünün (genelde anne, baba veya aileye yakın biri) olmadığı bir
ortamda tek kalmasının fazlaca olumsuz sonuçlar doğurabileceğini ortaya koymaktadır.
Çocuk, yeni mekanı ve yeni insanları, güvende hissettiği bir kişiyle keşfettiğinde alışması ve
yeni kişilere güvenmesi çok daha rahat gerçekleşecektir. Çocuğunuzun hazır olup olmadığını
en iyi siz bilirsiniz. Bu konu hakkında okul idaresi ve öğretmeniyle özel olarak
görüşebilirsiniz. Okuldan 1- 2 günde gönderilmek yerine adım adım uzaklaşmayı tercih etmek
en sağlıklı yöntem olacaktır.
Model Olun
Kendi çocukluğunuzdaki olumlu okul anılarınızdan çocuğunuza bahsedebilirsiniz. Öte yandan
çocuğunuzun bu sene okula başlayacağı için ne denli mutlu ve heyecanlı olduğunuzu
belirtebilirsiniz.
Öğretmenine Güvendiğinizi Hissettirin
Ebeveyninin, öğretmenine ve okuluna güvendiğini, inandığını, onu sevdiğini gören çocuk
benzer duyguları hissetmeye ve davranışlarını buna göre şekillendirmeye meyilli olacaktır.
Eğer öğretmenle ilgili endişeleriniz ve kaygılarınız varsa bunu çocuğun yanında telaffuz
etmemek olumsuz bir bağ geliştirmeyi önleyecektir.
Sorularını Yanıtlayın
Bu süreçte çocuğunuzun sorduğu tüm sorulara sabırla yanıt vermek önemlidir. Çocuğun çok
soru sorması, merakını gidermenin yanı sıra kendisini rahatlatma ihtiyacından dolayıdır. Nasıl
yanıt verileceğini bilmediğiniz sorular olması durumunda ‘Bunu nasıl açıklayabileceğimi
bilmiyorum, yanıtı öğrenip seni bilgilendirebileceğim’ diyebilirsiniz.
Hazırlıklı Olun
Uyum sürecinde çocuğunuzdan gelebilecek olumlu ve olumsuz cümlelere ve davranışlara
hazırlıklı olmanız önemlidir. Kimi zaman bu süreçte çocuklar tarafından gerileme
davranışlarının sergilendiği, yani kazanılmış becerilerde gerileme oluşabildiği
görülebilmektedir.
Sebebini Anlayın
Eğer çocuğunuz okula uyumda zorluk yaşıyor ve gitmek istemiyorsa bu davranışların ve
çocuğunuzun duygularının altında yatan dinamikleri araştırmak ve sorgulamak önemlidir.
Çocuklar bu süreçte ebeveyne aşırı bağlı oldukları, yalnız hissettikleri, hep okulda
kalacaklarını düşündükleri, evde annesi ve kardeşinin güzel vakit geçirdiği ve kendisinin
bundan mahrum kaldığı, isteklerini ifade etmekten korkması gibi pek çok sebepten dolayı
okula gitmek istemiyor olabilirler.
Kendinizi Dinleyin
Çocuğunuzun okula uyum sürecinde ebeveynleri olarak elbette sizin de yoğun duygularınız
olacaktır. ‘Alışamayan tek çocuk benim çocuğum mu ?’, ‘Beni özledi mi ?, ‘Yemeğini
yiyebildi mi?’ gibi. Yoğun duygular ve merak son derece normaldir. Çocuğunuzun okula
uyum sürecinde kendinize iyi bakmanız oldukça önemlidir. Siz iyi olursanız, çocuğunuz da
iyi olacaktır.
Zamanla İlgili Hassasiyet Göstermek
Özellikle okulun ilk günlerinde çocukları vaktinde okula bırakmak ve vaktinde teslim almak
veya karşılamak çok önemlidir. Okula geç giden çocuk, güne çoktan başlamış ve kaynaşmış
bir gruba dahil olmakta güçlük yaşayabilecektir. Öte yandan okuldan geç alınan çocuk ‘ben
unutuldum’, ‘okulda kaldım’ ‘değersizim’ ‘sevilmiyorum’ ‘önemsizim’ gibi duygular
hissedebilecektir. Ebeveyn için 5 dakika geç kalmak çocuğun dünyasında büyük serzenişlere
neden olabilmektedir.
Kararlı ve Tutarlı Olmak
Her konuda olduğu gibi okula uyum sürecinde de ebeveynin istikrarlı, kararlı ve tutarlı bir
tavır takınması önemlidir. Ağladığı için ‘Tamam canım, bugün gitmesen de olur’ tutumu,
çocukta ‘ağladığımda istediklerimi elde ediyorum’ algısını oluşturacaktır. Bu söylemlerin
yerine ‘Seni anlıyorum, bu gerçekten sana zor geliyor, merak etme, yanındayım.’ söylemleri
çocukta güven uyandıracaktır. Böylece çocuk ailesinin sözlerine bağlı olan bir yapıda
olduğunu bir kez daha görmüş olacaktır.
Siz ondan ayrılın ki, o da sizden ayrılsın
Kimi zaman çocuklar okula başlamaya son derece hazırken, ebeveynler çocuğun
kendilerinden bağımsızlaşmasına hazır değildir. Hatta başka bir yetişkine çabuk alışmasını bir
ihanet olarak algılamaktadırlar. Böylesi bir süreç okula uyumu oldukça zorlaştıracaktır.
Arkadaşlık İlişkilerini Destekleyin
Okulda tanıştığı arkadaşlarıyla dışarıda da programlar yapmak paylaşımı ve bağı arttıracaktır.
Tanıdığı ve aşina olduğu kişilerin bulunduğu ortama girmek çocuk için daha kolay olacaktır.
Bir Objeyi Okula Götürmesine İzin Vermek
Okulla ev arasında bir bağ köprüsü vazifesini görecek olan bir nesneyi öğretmenin bilgisi
dahilinde okula götürmek çocukları pek çok zaman rahatlatmaktadır. Aile fotoğrafı, peluş ayı,
bebeklikten beri kullanılan battaniye çocuklara güven ve huzuru verebilmekte, özlemini bir
süreliğine dindirebilmektedir.
Bir Ayrılma Rutini Oluşturmak
Çocuklar rutin davranışları çok severler. Ne zaman ne yapılacağını bilmek onların güvende
hissetmesine imkan sağlar. Uyurken bir masal okuyup, yanağına öpücük kondurmak gibi
okulda da kısa bir vedalaşma ritüeli oluşturulabilir. Özel bir sarılma, sözcük, öpme gibi.
Okul Sonrasında Çocuğunuzla Aktif Zaman Geçirmek
Özellikle ilk günler, çocuğun her şeyin eskisi gibi normal, sevgi , şefkat ve güven dolu
gittiğinden emin olma arzularıyla geçer. Dolayısıyla ilk günlerde okul sonrası birlikte keyifli
ve kaliteli vakit geçirilmeye özen gösterilmesi önemlidir.
Günün Değerlendirilmesiyle İlgili Sorgulayıcı Olmamak.
Okulla ilgili sorular sorarken çocukla konuşulduğu unutulmamalıdır. Sürece kendi
gününüzden bahsederek başlayabilirsiniz.‘Günün nasıl geçti?’ sorusu yerine ‘Bugün sana ne
komik geldi?’, ‘Bugün seni en çok ne şaşırttı?’ gibi sorular sormak çocuğun sorgulandığını
hissetmesi yerine keyifle gününü gözden geçirmesine imkan sağlayacaktır.
Okulla İletişim Kurun ve Ortak Dil Kullanın
Uyum sürecinde çocuğunuzun sınıf ve rehber öğretmeniyle düzenli iletişimde bulunmak, geri
bildirim almak, çocuğun süreciyle ilgili okulu bilgilendirmek önemlidir.
Okula Başka Birisinin Götürmesini Denemek
Eğer çocuğunuz özellikle belli kişilerle okulda vedalaşmakta güçlük yaşıyorsa diğer aile
fertlerinden veya yakınlarından yardım almak etkili olabilmektedir. Örneğin; çocuk özellikle
babadan ayrılmakta güçlük yaşıyorsa, okula annesinin bırakması gibi.
Çocuğunuzun Okulda Yaptığı Faaliyetlerden Bir Sergi Oluşturmak.
Okulla ev arasındaki bağı pekiştirmek için çocuğun okulda yaptığı ürünlerden oluşan, sizin bu
çalışmalara kıymet verdiğinizi çocuğa hissettiren bir sergiyi evinizde çocuğunuzla birlikte
hazırlayabilirsiniz.
Çocuğunuza ve Kendinize Zaman Tanımak.
Her çocuğun süreci ve yolculuğu biriciktir. Kendinize ve çocuğunuza zaman tanımanız
önemlidir.
Duygularını Aynalayın
Özellikle değişim süreçlerinde birileri tarafından anlaşıldığını hissetmek hem çocuklar hem de
yetişkinler için oldukça önemlidir. ‘Haklısın, bu çok kolay değil, ben sana destek için
yanındayım’, ‘Çok keyifli bir hafta sonu geçirdin, sabah erken kalkıp okula gitmek zor
geliyor, anlıyorum’ gibi cümleler çocuğun duygularını anlaşıldığı ve sürece eşlik edildiği
mesajını verecektir.
Uzman Desteği Alın
Okula başlama ve uyum oldukça önemli bir yaşam olayıdır. Bu süreçte ihtiyaç halinde uzman
desteği almak önemlidir.
Referanslar
Gözde İnal, Okula Başlama ve Uyum Süreci.
Nilüfer Devecigil, Okul yönetimi çocuğunuz ağlarken "Bırakın, Gidin" diyorsa gidenlerden
olmayın!