Boşanma Kararını Çocuklara Açıklamak

Pek çok ebeveyn, boşanma kararlarını çocuklarına açıklamak konusunda zorluk yaşamaktadır.

Aile sistemindeki dengenin ve düzenin değiştiği, dönüşüme yol açan bu süreçte çocuklarla

sağlıklı iletişim kurmak için temel adımlar mevcuttur.

Boşanmaya karar veren ebeveynler süreci çocuklara nasıl açıklamalı? Ne kadar detay

paylaşmalı? Nelere dikkat etmeli?

Hazırlık yapın

Ebeveynlerin, çocuklarıyla süreci konuşmadan önce neleri, nasıl konuşacakları konusunda bir

hazırlık yapmaları önemlidir. Ortak bir dil belirlemek, çocuğun kaygısını azaltacak ve taraf

tutmak durumunda kalmasını engelleyecektir.

İletişime dikkat edin

Boşanma sürecini anlatırken çocuğun yaşı, duygu durumu ve başa çıkabilme becerisi göz

önünde bulundurulmalıdır. 8 yaş öncesi çocuklar, daha somut açıklamalara ihtiyaç duyarken,

ergen bir çocukla daha detaylı, soyut süreçler hakkında da konuşulabilir. ‘Biz boşanmaya

karar verdik. Artık karı koca/eş değiliz ama daima senin annen ve babanız. Sana olan

sevgimizi hiçbir şey değiştiremez’ gibi bir açıklama yapmak uygun olacaktır.

Sakin ve kontrollü Olun

Ebeveynlerin konuşurken benzer sürelerde konuşması, konuşmanın dengeli olması,

boşanmanın ortak bir karar olduğunun belirtilmesi önemlidir. Böylece, çocuk bir ebeveyninin,

diğerini terk ettiğini, bu kararın yalnızca bir ebeveyn tarafından verilen haksız bir karar

olduğunu düşünmeyecek ve diğer ebeveyni için endişelenmeyecektir. Bu aşamada çocuğun

yeni düzene alışması zaten yeterince meşakkatli bir süreçtir. Dolayısıyla bir de ebeveynin

yükü ona ağır gelecektir. Ebeveynlerinin sakin ve kontrollü olduğunu gören çocuk, kendi

duygu dünyasında durumu normalize edecektir.

Zamanlamaya özen gösterin

Açıklamanın, çocuğun duygusal, ruhsal ve akademik sürecinin istikrarlı olduğu bir zaman

diliminde yapılması tavsiye edilir ama bu istikrar bir türlü sağlanamıyorsa da süreci

ertelemeden bir uzman desteği alarak, ebeveynlerin açıklaması önerilir. Ertelemek

kaçınmaktır. Çocuk bir şeylerin yolunda gitmediğini kendiliğinden hisseder. Mümkün olan ilk

fırsatta bu konuyu konuşmak ve çocuğun zihnindeki belirsizliği, kaosu ve kaygıyı gidermek

sağlıklı olacaktır.

Mekanı seçin

Bu tarz zor konular çocuğun kendini güvende hissettiği bir ortamda konuşulabilir. Örneğin

tüm aile üyelerinin ortak kullandığı salon gibi. Eğer çocuk için çok ağır ve travmatik bir an

olacağı düşünülüyorsa çocuğun çok sık gitmediği ve ilerde de muhtemelen sıkça gitmeyeceği

sessiz ve sakin bir yerde konuşmak tercih edilebilir.

Birlikte açıklayın

Boşanma, anne ve babanın birlikte açıklaması gereken bir süreçtir. Öğretmen, uzman, doktor

gibi figürler açıklama kısmına dahil edilmemelidir. Bu konu özel ve mahrem bir konudur.

Çocuğun, süreci bire bir durumun muhataplarından öğrenmesi uygundur. Eğer koşullar

boşanmayı anne ve babanın birlikte açıklamasına imkan vermiyorsa, ebeveynler en azından

ortak bir dil kullanmaya özen göstermelidir.

Sorumluluğu alın

Bu kararın yetişkinlerin verdiği bir karar olduğunu çocuğunuza anlatın. Bu süreçte çocuğu

tercih yapmaya zorlamak, onun karar vermesini beklemek olumsuz sonuçlar doğuracaktır.

Çocuğun, ebeveynlerinden birisini seçmek zorunda kalması yoğun kaygı uyandıracak bir

durumdur.

Öte yandan özellikle küçük çocukların, her şeyin kendileri yüzünden ve kendileri için

olduğunu düşündükleri bir algı mekanizmaları vardır. Boşanma sürecinde de çocuk,

boşanmayı kendi yaptığı bir davranış neticesinde gerçekleşen bir durum olarak görebilir.

Boşanmanın, çocuğun yaptığı herhangi bir şeyden dolayı gerçekleşmediği bilgisi çocuğa

mutlaka verilmelidir.

Radikal değişimlerden kaçının

Boşanma sürecinde, aile sisteminde pek çok değişiklik yaşanacaktır. Dolayısıyla mümkün

olduğunca diğer süreçlerin aynı devam etmesini sağlamak önemlidir. Bu zaman diliminde

okul, bakıcı vs. gibi değişikliklerden kaçınılması önerilir. Eğer değişimler kaçınılmazsa, bu

değişimlerin kademeli olması ve eş zamanlı olmaması önemlidir.

Basit, net ve gerçekçi açıklamalarda bulunun

Çocuğa yapılan açıklama, çocuğun yaşıyla paralel olmalıdır. Çocuğun yaşı küçükse somut

nedenlerle ve açıklamalarla anlatmak önemlidir. Çocuğun bilmesine gerek olmayan, anne ve

babanın mahrem hayatını içeren bilgilerin aktarımından kaçınılmalıdır. Boşanmanın anne ve

babanın anlaşamamasından dolayı olduğu anlatılabilir. Zaman zaman çocuklar bu ayrılığı geri

dönüşü olan bir süreç gibi hayal edip buna inanmak isterler. ‘Babam ne zaman bizle yaşamaya

başlayacak?’ gibi sorulara, ‘Biz babanla boşandık, artık birlikte yaşamıyoruz ama sen

dilediğin zaman onu arayabilirsin’ gibi yanıtlar verebilirsiniz.

Planları anlatın

Belirsizlik çocukları kaygılandırır. Nerede, kimle yaşayacak, ne sıklıkla diğer ebeveyni

görecek gibi temel bilgiler çocuğa anlatılmalıdır. Mümkünse her iki evde de çocuğun odası

olmalı, yeni evindeki odaya çocuğun eşyalar alabilmesine, dekore edebilmesine fırsat

verilmelidir. Çocuğa, bundan sonra iki evi olacağı, birlikte yaşadığı ebeveyn dışındaki

ebeveyninin de evinde odası olacağı anlatılmalıdır. Eğer çocuğunuz henüz küçükse görsel bir

takvim oluşturup, ‘pembe olan günler annede kaldığın günler, sarı günler babada kaldığın

günleri gösteren günler’ gibi somut ve anlaşılır planlama oluşturulabilir.

Öte yandan çocuktan ve eşten uzakta kalacak ebeveynin hayatının da planlandığı bilgisini

çocuğa vermek, çocuğun diğer ebeveyni için endişelenme riskini azaltacaktır.

Ebeveynliğe devam edin

Annenin ve babanın artık eş olmayacaklarını ama çocuğun annesi ve babası olmaya daima

devam edeceklerini ifade etmek, sürecim kontrol altında olduğu ve güzel bir hayat kurmak

için ellerinden gelen çabayı gösterdiklerini ifade etmek önemlidir.

Öte yandan bu süreçte yaşanana anlaşmazlıklar, sorunlar çocuğun yanında konuşulmamalıdır.

Ebeveynlerinin tartışmalarına şahit olan çocuklar travmatize olmakta ve yetişkin yükünü

taşımaktadır. Taraflar birbirini suçlamamalıdır. Her ne olursa olsun, tarafların çocuklarını

iletişim aracı olarak kullanmaması ve çocuk üzerinden birbirlerine mesajlar göndermemeleri

çok kritiktir.

Çocuğa büyük yükler ve roller vermekten kaçının

Özellikle annesiyle kalacak çocuklara ‘sen artık evin erkeğisin’, ‘annene sahip çıkmalısın’,

‘annene destek olmalısın’, ‘onu yalnız bırakmamalısın’ gibi çocuğun üstüne yaşından ve

kaldırabileceğinden büyük roller, sorumluluklar ve yükler vermekten kaçınmak önemlidir.

Diğer aile üyelerinin desteğini alın

Boşanma sürecinde akrabalar, okul idaresi ve öğretmenler gibi sosyal destek kanallarını

bilgilendirmek, desteklerini almak etkili olacaktır. Özellikle akrabaların, çocuk

yanlarındayken diğer ebeveyn ve ailesiyle ilgili olumsuz konuşmalardan kaçınması kritiktir.

Çocuğunuzun duygularını ve yaşadıklarını konuşun

Boşanma sürecinde çocuğun yaşadıklarını, duygularını konuşabileceği güvenli bir ortam

sunmak önemlidir. Siz de ebeveyn olarak kendi duygularınızı limitli de olsa çocuğunuzla

paylaşabilirsiniz. Yaşadığınız duyguları, çok dramatik olmadan çocuğunuzla paylaşabilirsiniz.

Bu süreçte üzgün olmanız ve bunu yansıtmanız son derece normal. Fakat çocuğun, ebeveynin

duygularını ‘ebeveynin pişmanlığı’ veya ‘barışma arzusu’ olarak algılamaması önemlidir. Bu

gibi durumlarda değişime ve yeni hayata alışmanın biraz zaman alabildiğini aktarabilirsiniz.

Bu süreçte çocuğun yanında, diğer insanlarla sürekli boşanma hakkında konuşmak olumsuz

bir etkiye neden olacaktır. Çocuk için ebeveynin her zaman koruyucu ve kapsayıcı bir rolde

kalması önemlidir. Çocuğun aynı anda hem kendi, hem ebeveynin yükünü taşıyamayacağı

unutulmamalıdır.

Sorulara hazırlıklı olun

Çocuğunuz, bu süreci anlamak ve üstesinden gelmek için sıkça soru sorabilir, hatta aynı

soruyu defalarca tekrarlayabilir. Soruları hassasiyetle karşılamak, sorulara mümkün

olduğunca samimi ve net yanıtlar vermek önemlidir. Arzu ettiği zaman size soru

yöneltebileceği bilgisini çocukla paylaşmak etkilidir.

Rutinden ve aynı devam eden süreçlerden bahsedin

Hayatınızda nelerin değişeceğine odaklanmaktan çok nelerin aynı kalacağından bahsedin.

Günlük hayatının önceki gibi düzenli şekilde devam edeceğini bilmek çocuğu iyi ve güvende

hissetmesine imkan sağlayacak, gelecekle ilgili kaygılarını azaltacaktır.

Birlikte vakit geçirin

Özellikle alışma ve uyum sürecinde çocuğunuzla, çocuğunuzun arkadaşlarıyla program

yapmak aranızdaki bağı, duygu paylaşımını pekiştirecektir.

Sevginin öneminin altını çizin

Özellikle böyle hassas bir dönemde, fırsat bulunan her ortamda çocuğunuzun sizin için ne

kadar kıymetli olduğunu ifade etmeye çalışın. Mümkün olduğunca fiziksel temasta bulunun.

Sarılın, dokunun, öpün, koklayın. Tensel temasın iyileştirici etkisine inanın!

Konuyla ilgili öykü ve kitaplardan faydalanın

Özellikle küçük yaştaki çocuklara süreci anlatmak, diğer çocukların ve ailelerin de benzer

süreçleri yaşadığını aktarabilmek adına konuyla ilgili öykü ve çizim kitaplarından

faydalanabilirsiniz. Örneğin; Marge Eaton Heegard’ın ‘Annem ve Babam boşanıyor’ kitabı.

Diğer insanlardan örnek verin

Çevrenizde boşanma sürecini iyi yöneten tanıdıklarınız varsa bu süreci çok detaylandırmadan,

tanıdıklarınızdan örnek vererek açıklayabilirsiniz.

Özel günlere önem gösterin

Çocuğunuzla ilgili her özel günde, mümkün olduğunca ebeveynleri olarak birlikte olmak

önemlidir. Doğum günleri, mezuniyetler, yılsonu müsamereleri gibi özel günlerdeki

birliktelikler, çocuğa ebeveynlerinin daima kendilerini desteklediği mesajını verecektir.

Sözünüzü Tutun

Çocuğa verilen her türlü buluşma, program yapma sözünü tutmak önemlidir. Son dakika iptal

edilen programlar çocukların ciddi bir hayal kırıklığı yaşamasına sebebiyet vermekte ve pek

çok kez de değersiz hissetmelerine neden olmaktadır.

Zaman tanıyın

Tüm süreci algılamak, anlamak ve üstesinden gelmek hem sizin hem de çocuğunuz için biraz

zaman alabilir. Kendinize ve çocuğunuza zaman tanıyın.

Duygusal tepkilere hazırlıklı olun

Çocuklar, böyle değişim süreçlerinde bebeksileşme/ gerileme, korku, kaygı, altına kaçırma,

uyku ve iştahta değişim gibi pek çok duygusal süreçlerden geçebilir. Ebeveyn olarak bu

süreçlere hazırlıklı olmak ve uzman desteği almak çok önemlidir.

Sağlıklı boşanma süreci yaşamak, bu süreçle sağlıklı başa çıkabilmek, hukuksal ve psikolojik

yardım almak adına uzman desteği alınması önerilir.

Kaynak

Annem ve babam boşanıyor - Marge Eaton Heegard

Önce Çocuklar Boşanma Sürecini Çocuklar İçin Kolaylaştıran Ebeveynlik Uygulamaları -

Joanne Pedro Carroll

What About the Kids?: Raising Your Children Before, During and After Divorce- Judith S.

Wallerstein.