Adım Adım Tuvalet Eğitimi

Pek çok ebeveyn çocuklarına tuvalet eğitimini ne zaman vermeleri gerektiği konusunda

kararsızlık yaşar. Bu eğitim hem çocuk hem de ebeveynler için önemli bir adımdır. Tuvalet

eğitimi konusunda hazır oluşluk, zamanlama, planlama, ebeveyn tutumları oldukça önemlidir.

Ne Zaman?

Tuvalet eğitimi 18- 36 ay arasında verilmesi uygun olan bir süreçtir. Çocukların 18- 36 ay

dönemlerinde bağırsak ve mesane kas kontrol becerilerini kazandıkları görülmektedir. Bu

süreçte çocuklarda ihtiyaçlarını ve isteklerini dile getirebilme, bedeninin işlevselliğini

keşfetme, öz-bakım becerilerinde gelişme meydana gelir. Her çocuğun gelişimsel süreci,

mizaç özellikleri birbirinden farklıdır. Dolayısıyla çocuğunuzun hazır oluşluğuna uygun bir

zamanda tuvalet eğitimine başlamak önemlidir.

Daha erken veya geç başlamak, beraberinde sorunlar oluşmasına sebebiyet verecektir. Zira

eğitime erken başlandığında çocuk henüz hazır olmadığı bir beceriyle sınanmış olacak ve

kendisini yetersiz, beceriksiz ve başarısız hissedecektir. Sürecin geciktirilmesi de sosyal

hayatta çocuğun zorluklar yaşamasına neden olacaktır. Çocuğun uzun süre bezleniyor olması

ebeveynine bağımlı olduğu mesajını verecek, çocuğun bağımsızlaşmasına ve

bireyselleşmesine engel olacaktır. Öte yandan hareketlerini, öğrenmesini ve sosyal ilişkilerini

kısıtlayacaktır. 3 yaş toplumsallaşma ve anaokuluna başlama dönemidir. Bu süreçte bezli

olmak çocuğun kendisini geri çekmesine ve negatif kognisyonlar geliştirmesine sebebiyet

verecektir.

Tuvalet eğitimin tamamlanma süreci her çocukta farklılık göstermektedir. Kimi çocuk 1- 2

hafta da bu süreci tamamlayabilirken, kimi çocuğun birkaç aya ihtiyacı olabilmektedir.

Çocuğum Hazır mı?

Eğer çocuğunuz; yönerge alıp, uygulayabiliyorsa, yürüyebiliyorsa, kendisini sözcüklerle

ifade edebiliyorsa, isteklerini dile getirebiliyorsa, temel öz-bakım becerilerini (üstünü

çıkarmak, elini yıkamak gibi) yerine getiriyorsa, birkaç saat kuru kalabiliyorsa, tuvaletini

yaptığı zamanlama konusunda bir rutini oluşmaya başladıysa, tuvaletini tutabilmesine imkan

sağlayacak kas gelişimi oluştuysa, tuvaletle ilgili temel terimleri biliyorsa, bezinden ve

ıslaklığından rahatsızlık duyuyorsa, bezi kirlendiğinde sizi bilgilendiriyorsa, tuvalete

oturabiliyorsa, tuvaletle ilgili bir korkusu yoksa tuvalet eğitimine başlamak için hazır olduğu

düşünülebilir.

Ne zaman Uygun Değil?

Eğer yukarda aktarılan belirtileri görülmüyorsa, çocuğunuz zıtlaşma dönemindeyse, kabızlık

veya herhangi bir sağlık sorunu mevcutsa, rutin dışı önemli hayat olayları mevcutsa, yeni

başlangıçlar yaşanıyorsa (okula başlama, dadının ayrılması, anne baba boşanması gibi),

tuvalet eğitimi verecek kişinin hazır olmaması veya yoğunluğu, eğitimi pek çok kişinin aynı

anda verecek olması durumları söz konusuysa, süreç için sağlıklı koşulların oluşmadığı

anlamına gelir.

Tuvalet Eğitimi Nasıl Verilir?

Hazırlık

Tuvalet eğitimi konusunda en önemli konu hazır oluşluktur. Hem eğitimi verecek olan kişinin

hem de çocuğun hazır olması, sürecin sağlıklı ilerlemesine imkan sağlayacaktır.Çocuğunuzun

ve sizin hazır oluşluğunuzu ölçtükten sonra sürece adım adım başlayabilirsiniz.

İletişim Dili

Bu eğitim esnasında kullanacağınız sözcükleri gözden geçirebilirsiniz. Tuvalet, kaka, çiş,

lazımlık, evet, hayır gibi kelimeleri çocuğun anlaması ve telaffuz edebiliyor olması önemlidir.

Çocuğunuzu Bilgilendirin

Tuvalet eğitimine başlayacağınızı çocukla paylaşın. ’15 bezin kaldı, bu bezler bittiğinde artık

tuvaleti kullanmaya başlayabilirsin’ gibi.

Deneme Yapın

Tuvalet için çocuğa uygun bir aparat veya lazımlık alabilirsiniz. Bu seçim sürecinde alışverişe

çocuğunuzla birlikte çıkıp, seçenekler arasından onun karar vermesine imkan

sağlayabilirsiniz. Lazımlığı sevecen kılmak olumlu olacaktır. Bu süreçte çocuğu lazımlığa

alıştırmak önemlidir.

Beraber Seçin

Bu süreçte çocuğunuzla birlikte alışverişe çıkıp yeni iç çamaşırlarını, lazımlığını, sabunları,

etiketleri birlikte seçmek çocuğunuzu heyecanlandıracak ve motive edecektir.

Cesaretlendirin

Bu süreçte tuvaleti geldiğini veya yaptığını size bildirmesi için çocuğunuzu

cesaretlendirebilirsiniz. Sizi bilgilendirdiğinde onu takdir edebilirsiniz.

Mekan Sınırlaması Getirin

Eğer lazımlığı tuvalet dışında yerlerde kullanıyorsanız, mekanı kısıtlayıp tek bir yerde

kullanmaya yönlendirebilirsiniz. En uygun olanı lazımlığı ilk fırsatta tuvalete yerleştirmek

olacaktır.

Sinyalleri Okuyun

Çocuklar tuvaletleri geldiğinde sallanma, ıkınma, yüzlerini kasma gibi tuvaletleri geldiğini

belirten davranışlarda bulunurlar. Bu davranışları fark edip, çocuğunuzu tuvalete

yönlendirmek etkili olacaktır.

Yönlendirin

Belli aralıklarla çocuğunuzu tuvalete yönlendirin. Tuvalete veya lazımlığa oturması için

çocuğunuzu teşvik edin

Oyuna Devam Etmesini Sağlayın

Pek çok çocuk oyun oynarken tuvaletini kaçırır. Bu tem oyuna daldıkları için, hem de tuvalete

giderlerse oyuncaklarının başkası tarafından alınabileceği veya oyun saatinin biteceği

endişesindendir. Özellikle eğitim sürecinde çocuğunuz oyun oynarken onu tuvalete

yönlendirdiğinizde ‘merak etme, oyuncakların burada, geldiğinde kaldığın yerden devam

edeceksin’ gibi cümlelerle onun endişesinin azalmasını sağlayabilirsiniz.

Övgünün Gücünü Kullanın

Çocuklar için en büyük ödül ve motivasyon aileleri tarafından takdir edilmektir. Aşırıya

kaçmadan, fırsat buldukça çocuğunuzu takdir etmek önemlidir. Takdir, davranışın

pekişmesine imkan sağlayacaktır.

Kazalara Hazırlıklı Olun

Nasıl ki yürümeyi öğrenirken emekleme evresinden geçilir, çocuklar düşer kalkar ve ancak

bunlar neticesinde yürümeyi öğrenirlerse, benzer bir süreç tuvalet alışkanlığı için de

geçerlidir. Sabırlı ve anlayışı olmak bu süreçte oldukça önemlidir. Çocuğa da bu süreci somut

örneklerle anlatmak önemlidir.

Cezadan Kaçının

Başarısızlıkta ceza vermekten, çocuğu rencide etmekten, onla dalga geçmekten kesinlikle

kaçınmak gereklidir. Bu davranışlar tuvalet eğitimi konusunda hiçbir işe yaramayacağı gibi

çocuğun travmatik deneyimler yaşamasına sebebiyet verecektir.

Kitap Okuyun

Tuvalet eğitimi konusunda hikaye kitapları okumanız, çocuğun sürecin ne denli normal

olduğunu anlamsına imkan sağlayacaktır. Örneğin; Kızımın Tuvalet Kitabı , Oğlumun

Tuvalet Kitabı, Ejderhalar Da Tuvalete Gider Mi?, Teo’nun Kaka Kitabı gibi.

Hızlı Olun

Çocuklar tuvaletlerini uzun bir süre tutamazlar. Dolayısıyla tuvaletinin geldiğini fark

ettiğinizde veya size söylediği anda vakit kaybetmeden tuvalete yönlendirmeniz önemlidir.

Görselleştirin

Tuvalet esnasında yapılacakların görsel resimlerini adım adım tuvaletinizde görünen bir yere

asabilirsiniz. Altını çıkartma, oturma, sifonu çekme, giyinme, el yıkama resimleri gibi.

Giydiklerini Belirleyin

Tuvalet eğitimi esnasında çocuğun giyerken ve soyunurken rahat edebileceği kıyafetler

seçmek önemli olacaktır.

Tuvaleti Gözden Geçirim

Tuvalettin ışığı, kokusu, ısısı çocuk için önemlidir. Çocuktan gelen geri bildirimler

neticesinde tuvaleti daha sevecen ve çocuk dostu bir hale getirmeyi deneyebilirsiniz. Bu

düzenlemeleri çocuğunuzla birlikte yapmak çok daha olumlu sonuçlar doğmasına imkan

sağlayacaktır. Kimi zaman sifon sesi çocuklara ürkütücü gelebilmektedir. Çocuğa tuvaleti

yakından tanımasına imkan sağlamak, sifonla oynamasına izin vermek bu süreçte etkili

olacaktır.

Aynı Anda Yapın

Hem çiş hem kaka, hem gündüz hem gece tuvalet eğitimini aynı anda vermek önemlidir.

Tutarlı ve İstikrarlı Olun

Eğer eğitime başladıysanız istisnaların sizin önünüzü kesmesine müsaade etmeyin. Örneğin

tuvalet eğitimine başladığınız zaman diliminde alışveriş merkezine gitme programınızdan

dolayı çocuğunuza bez bağlamayın. Bu süreçte her koşulda verilen kararın arkasında olmak,

istikrarlı ve tutarlı olmak önemlidir. Her ne kadar süreç bakım verenler için meşakatlı olsa da

davranışın oturması istikrarı gerektirmektedir. Tuvalet eğitimi verilmeye başlanıldığı andan

itibaren bez artık kullanılmamalıdır.

Ritüeller Yapın

Pek çok çocuk bezini çok kıymetli bir nesne olarak görür. Bezle vedalaşmak çocuğun

hayatında bir dönemin kapandığını yansıtır. Dolayısıyla bu önemli süreci temsil eden bir

vedalaşma seremonisi yapılabilir. Örneğin bez pastalı bir parti, bezi ihtiyacı olan çocuklara

postalama gibi.

Yedekler Temin Edin

Eğitim esnasında yedek iç çamaşırı, eğitim tuvaletleri, yatak koruyucular temin etmek

önemlidir.

Gece Kontrol Edin

Eğitim esnasında ilk zamanlarda gece birkaç saat aralıklarla uyanmak ve çocuğunuzu düzenli

tuvalete kaldırmak alışkanlığı ve kas kontrolünü destekleyecektir.

Okulu Bilgilendirin

Eğer çocuğunuz okul gidiyorsa mutlaka çocuğunuzun sınıf ve rehber öğretmenini süreçle

ilgili bilgilendirmek, evdeki süreci aktarmak ve okuldaki süreçle ilgili geribildirim almak

gerekecektir.

Sıvı Tüketiminizi Azaltın

Tuvalet eğitimi sürecinde yatmadan önce tüketilen gıdalar ve sıvıların miktarını azaltmak

kaçırmaları önlemek adına faydalı olacaktır.

Sürecin Doğallığını Anımsayın

Eğitim sürecini kaygı ve endişe verici bir durum olarak görmektense bunu gelişimin doğal bir

aşaması olduğunu kendinize anımsatmak önemlidir.Tuvalet eğitimini aile sistemindeki bir

sorun gibi görmemek ve çocuğa doğal bir süreç gibi yansıtmak işleri kolaylaştıracaktır.

Tuvalet konusunda yaşanan sorunlar çocuğun genel başarısı ya da başarısızlığı olarak

görülmemelidir.

Ara Verin

Eğer tüm girişimlere ve çabalara rağmen çocuğun eğitim konusunda direnci mevcutsa bir süre

bu konuyu rafa kaldırmak gerekecektir. Çocuğun hazır olduğu bir zaman dilimini beklemek

etkili olacaktır.

Uzman Desteği Alın

Bu süreci doğal karşılamak, hazırlıklı ve planlı olmak, zamanlamaya dikkat etmek oldukça

önemlidir. Eğer çocuğunuzun ve sizin bu konuda zorlandığı alanlar mevcutsa, kazanılmış

becerilerde gerileme yaşanıyorsa uzman desteği almanız tavsiye edilir.